Kameroen is uit het oog, maar nog niet uit het hart
Terwijl sommige rampen de krantenkoppen halen, blijven andere grotendeels onzichtbaar. In Kameroen voltrekt zich zo’n vergeten ramp. Wilde Ganzen werkt bij deze ‘vergeten’ rampen actief samen met lokale partners om mensen te helpen.
The gentlemen
Het is negen uur ‘s ochtends in Amersfoort. Een uur eerder dan in Kameroen. Mijn laptop zoemt zacht terwijl het beeld langzaam verschijnt. “Good morning,” zegt hij. “I am John Ngwa. Nice to meet you.”
Ik ben Lina el Makrini, stagiaire bij Wilde Ganzen. In mijn zoektocht naar verhalen achter de vergeten crises, sprak ik via de mail met John en Timothy*. Twee mannen die – ondanks conflicten, politieke tegenwerking en natuurrampen – blijven werken aan verandering. Toen ik hen vroeg naar hun ervaringen, wilden ze graag hun verhaal kwijt, dus hier zijn we dan, live vanuit de vergetelheid.
John werkt samen met een lokale ngo aan schoon drinkwater, sanitatie en bosbehoud in Kameroen. Al snel neemt Timothy Mbeng plaats naast John, hij zat vast in het verkeer. Timothy is oprichter van een andere lokale organisatie die zich inzet voor vergelijkbare doelen. “Now, let me introduce you to this gentleman,” zegt John lachend. “He is younger, full of energy… and he’s a handsome man too.”
De twee lachen. Ze kennen elkaar al jaren en werken sinds 2012 samen aan projecten in het hele land, maar die tijd voelt ver weg. “We kwamen overal,” zegt John. “Tot de oorlog begon.”
*Vanwege het huidige politieke klimaat zijn de pseudoniemen John en Timothy aangenomen. Meer informatie over hun werk- en woonomgeving is bij ons wel bekend, maar in verband met de veiligheid van hun bestaan ook achterwege gelaten.
Kamer-wie?
Denk je aan diversiteit, dan denk je misschien niet meteen aan Kameroen. Toch heeft het land niet voor niets de bijnaam ‘Klein Afrika’.
Van de droge woestijnen in het noorden tot de weelderige tropische regenwouden in het zuiden: bijna elk landschap van het continent is hier te vinden. Ook op linguïstisch vlak is Kameroen bijzonder, er worden meer dan 250 talen gesproken.
Achter de schoonheid van Kameroen schuilt echter een harde realiteit. Sinds 2016 staat Kameroen onder druk door een onafhankelijkheidsoorlog, een groeiende humanitaire crisis, de gevolgen van klimaatverandering en de dreiging van gewapende groeperingen.
Dit land, rijk aan kleur, cultuur en geografie, is inmiddels het vergeten Kameroen geworden, ondanks de enorme uitdagingen waarmee het dagelijks wordt geconfronteerd.
Waar twee talen botsen
Die oorlog begon niet zomaar. De oorsprong ligt in iets wat van buitenaf klein lijkt: taal. Maar in Kameroen is taal verbonden met identiteit, en met een lange koloniale geschiedenis. Kameroen heeft twee officiële talen: Frans en Engels. Na de Eerste Wereldoorlog werd het voormalige Duitse koloniegebied verdeeld tussen Frankrijk en Groot-Brittannië. In 1961 sloten de Engelstalige regio’s zich via een volksreferendum aan bij Franstalig Kameroen. Eén land. Twee systemen.
In 2016 kwamen Engelstalige leraren en advocaten in opstand. Ze protesteerden tegen het verplicht gebruik van Frans in het onderwijs en rechtssysteem. Wat begon als een vreedzaam protest, is uitgegroeid tot een gewapend conflict in het noordwesten en zuidwesten van Kameroen.
“Ze noemen het de Anglophone crisis,” zegt John, “maar het is zoveel meer dan een taalstrijd. Het is onzichtbaar geworden. Onbesproken. En toch gaat het elke dag door.” Dorpen zijn verwoest en ruim twee miljoen mensen zijn op de vlucht geslagen. Velen leven in het bos. Zonder water. Zonder school. Zonder veiligheid.
“Ze leven in het bos. Met niets.”
In tijden van conflict trekken mensen zich terug in de bossen, op zoek naar veiligheid. Ze leven met weinig. “Soms bellen mensen ons vanaf een plek waar ze even mobiel bereik hebben,” vertelt John. “Ze zeggen dan: ‘We weten niet wat er gebeurt, maar we zijn jullie niet vergeten.'”
Dorpen zijn verlaten, mensen verspreid over de bossen, waar ze worden geconfronteerd met hygiënische problemen en ziektes. De steden, die ooit als veilig werden gezien, zijn nu overvol. Gezinnen leven er met wel twaalf tot achttien mensen in kleine huizen. De situatie is onhoudbaar, zowel in de bossen als in de steden.
Hoe oorlog het leven van vrouwen en meisjes tekent
De oorlog maakt slachtoffers op talloze fronten, maar de verhalen van vrouwen en meisjes raken het diepst. “Veel jonge meisjes zijn verkracht,” zegt John. Zijn stem zakt. “Sommigen raakten zwanger. Ze weten niet wie de vader is. Ze leven op straat. Onder bruggen.” Het gevolg? Geen toegang tot onderwijs. Geen perspectief. En dus zijn er meisjes die hun lichaam verkopen voor een paar munten, een maaltijd, onderdak.
“Ze doen het om te overleven. Niet omdat ze willen. Omdat ze moeten.”
Daarom werken John en Timothy nu aan een nieuw programma waarin jonge moeders zorg, begeleiding en vakopleidingen krijgen – alles om hun leven, en dat van hun kinderen, weer in eigen handen te nemen.
Er hoeven geen bommen te vallen
Wat John en Timothy het meest frustreert, is de stilte van buitenaf. “De internationale gemeenschap zwijgt,” zegt hij. “Het is alsof onze pijn minder telt dan bij andere internationale conflicten. Alsof we niet bestaan. Maar wij zijn ook mensen. Waarom kijkt niemand naar ons om? Er hoeven geen bommen te vallen om mensen zich onmenselijk te laten voelen. De hoop wordt verloren in Kameroen.”
Kameroen is niet alleen in conflict. Het is ook slachtoffer van klimaatverandering, van economische ongelijkheid, van onverschilligheid en van een beeldvorming die Afrika reduceert tot clichés.
“We zijn geen slachtoffers.”
Ondanks alles gaan John en Timothy door. “Deze mensen zijn geen statistieken. Ze zijn onze familie. Onze vrienden. Onze buren.” Ze vertellen over de solidariteit in de bossen, hoe vluchtelingen elkaar helpen, dorpen bouwen van takken en hun gedeelde hoop. “Mensen delen wat ze hebben. Al is het bijna niets. Dat is wat ons overeind houdt.” Ik vraag John tot slot: hoe zou je de mensen van Kameroen omschrijven? Hij glimlacht zacht. “Legendarische gastvrijheid.’’ Timothy vult aan: “Resilience, there is a lot of resilience.” Dat zou geen woord moeten zijn voor een vergeten ramp, maar voor een land dat gezien mag worden.
Paspoort Kameroen
Wist je dat?
Lina el Makrini
Lina loopt stage bij Wilde Ganzen als tekstschrijver.
Ze studeert Culturele Antropologie en Ontwikkelingsociologie aan de Universiteit Utrecht. Daarnaast heeft ze de minor Conflict Studies gevolgd en veel affiniteit met de stichting.